Chronische stress en burn-out zijn problemen die steeds vaker voorkomen. Stress is een natuurlijke reactie op een waargenomen bedreiging of uitdaging, en wordt gemedieerd door een complex samenspel van neurotransmitters en hormonen in het lichaam. Het belangrijkste hormoon in de stressreactie is cortisol, dat in reactie op stress door de bijnieren wordt afgegeven. Cortisol staat bekend als het “stresshormoon”, omdat het het lichaam helpt te reageren op stress door de bloedsuikerspiegel te verhogen, de energie te verhogen en het lichaam voor te bereiden op de “vecht-of-vlucht”-reactie (1). De productie van cortisol wordt gestimuleerd door de hypothalamus-hypofyse-bijnier response (HPA-as) (2).
In een gezond lichaam volgt cortisol een specifiek ritme, met de sterkste afgifte van de bijnieren in de tweede helft van de nacht waardoor de cortisolwaarde in de ochtend het hoogste is. Overdag wordt er steeds minder cortisol afgegeven waardoor de concentratie daalt. Deze cortisolspiegel kan echter snel veranderen wanneer er zich een stresssituatie voortdoet. Er worden dan grote hoeveelheden cortisol geproduceerd die in de bloedbaan terecht komen. Op deze manier bereikt het hormoon de ’doelcellen’ waarop het effect kan uitoefenen. Het hormoon DHEA compenseert de schadelijke effecten van cortisol en zorgt ervoor dat er een negatieve feedbackloop wordt gecreëerd.
In een langdurige stress situatie blijft de productie van cortisol continu hoog, waardoor ook DHEA moet overcompenseren. Op het moment dat stress chronisch wordt of zelfs in een burn-out overgaat, zijn de concentraties cortisol en DHEA ontzettend laag.
Naast cortisol komen bij de stressrespons ook andere hormonen vrij, zoals de catecholamine adrenaline, dat door de bijnieren wordt afgegeven en de hartslag en bloeddruk verhoogt. Dit bereidt het lichaam voor op actie door de bloedstroom naar de spieren en hersenen te verhogen en andere lichaamsprocessen stil te leggen die op dat moment niet belangrijk zijn (1).
Bij de stressrespons komen ook neurotransmitters vrij. Dit zijn chemische stoffen die signalen doorgeven in de hersenen. De belangrijkste neurotransmitters die bij de stressrespons betrokken zijn, zijn de catecholamines noradrenaline en dopamine. Zij zijn verantwoordelijk voor het verhogen van de alertheid en aandacht (3).
Bij langdurige stress zal er ook een over-productie van deze catecholamines plaatsvinden.
Wanneer de stressrespons te vaak of te lang wordt geactiveerd, kan dit leiden tot chronische stress of zelfs een burn-out. Chronische stress kan leiden tot allerlei lichamelijke en geestelijke gezondheidsproblemen, zoals hoge bloeddruk, hartkwalen, depressie en angst. Het kan ook het immuunsysteem verzwakken, waardoor iemand vatbaarder wordt voor ziekten. Bij een burn-out zijn veel voorkomende klachten: een uitgeput gevoel hebben, onrustig slapen, prikkelbaar zijn, niet tegen drukte of lawaai kunnen, piekeren en een opgejaagd gevoel hebben (4).
